Табийгъаты - ариу, адамлары - къонакъбай

Эм ариу эллерибизден бири Огъары Бахсанды, ол Элбрус районда орналыпды, битеу да 28 минг гектар жерни алады, тёгерегин а бийик таула къуршалайдыла. Шимал жанында къоншусу Тырныауузду, къыбылада уа – Нейтрино.

Аны алгъыннгы аты Урусбиево эди, совет власть тохташхынчыгъа дери былайы таубийле Орусбийланы жерлерини арасы болгъанды. 19-чу – 20-чы ёмюрню аллында Минги таугъа ёрлерге келгенле мында солуп, хауагъа юйренип тургъандыла. Уллу Ата журт урушну кезиуюнде немислиле Элбрусда байракъларын орнатыр умут бла Огъары Бахсанны бийлерге кюрешгендиле, 1943 жылда эл фашистледен азат этилгенди. Алай бир жылдан а анда жашагъанла битеу халкълары бла Орта Азиягъа кёчюрюлгендиле. 1944-1957 жыллада бу элден бираз кюнбатыш жанында Гюржю ССР бла чек ётгенди. 1957 жылда таулулагъа туугъан жерлерине къайтарылгъанлай, эл да алгъыннгы жашаууна къайтышханды.

Бюгюнлюкде Огъары Бахсан эм ариу жерлерибизден бириди, табийгъаты - ариу, адамлары - къонакъбай, огъурлу. Мында жашау къалай къуралгъаныны, элни къаллай жетишимлери эм жарсыулары болгъаныны юсюнден бизге жер-жерли администрацияны баш специалисти Джаппуланы Фатимат, Курданланы Таушукну къызы айтханды.

- Бусагъатда элибизде 129 арбаз барды, 600-ге жууукъ адам жашайды, араларындан жаш адамла, къартла да кёпдюле. Арт жыллада юйюрлеге, сабийлеге болушлукъ этиу программала къуралгъанларыны хайырындан адам санына къошулгъанды. Алгъын мектепде эки-юч сабий окъугъан классларыбыз бар эдиле, мени сабийлигимде бир классгъа 15-17 бала келгендиле, артдан-артха аланы саны азая баргъанды. Ахыр беш-алты жылда уа хал тюзеле турады, бир классда он сабий болгъанлары да бардыла. Кёп балалы юйюрле болгъаны да къууандырады. Юлгюге, былтыр алты сабий ёсдюрген Акъболатланы юйюр майдал бла саугъаланнганды. Алгъаракълада жангы, ариу сабий сад ишленнгенди, ары жаныбызда Чекчи заставада ишлегенлени балалары да жюрюйдюле, - дегенди ол.

Эл курорт жаны бла энчиди, тамаша жерлери кёпдюле. Адыр суу, таула ортасында битеу дуниягъа белгили Сылтран кёл, Къарачайгъа ётген турист маршрутла – ала барысы да туристлеге сейирдиле. Фатимат Таушуковна айтханыча, коронавирусну пандемиясы бла байламлы кёпле солургъа тыш къыраллагъа кеталмай, Россейде къалгъандыла, алай бла бери да аслам турист келгенди. Алгъын жаш адамлагъа, элде къалып, юй-журт салырча артыкъ уллу онгла болмагъандыла. Кёпле шахаргъа усталыкъ билим алыргъа кетип, артха къайтыргъа излемегендиле. Бусагъатда уа кеси къыралыбызда солугъанла аслам болгъанларыны хайырындан Минги тауда, былайдагъы турист объектледе урунадыла. Жаш адамла энди, элден кетмей, мында журтла ишлеп башлагъандыла, бусагъатда эки къатлы юйле, ариу арбазла асламдыла. Алай бла къыралны жанындан да болушлукъ болуп, адамла кеслери да къармашып, эл саулай да айнып тебирегенди.

Бюгюнлюкде Огъары Бахсанны администрациясына башчылыкъны Джаппуланы Асланбек этеди. Ол, элге анга дери башчылыкъ этгенле да мында болумну не къадар игилендирирча уллу къыйын салгъандыла. Былтыргъа дери асфальт жангыз бир орамда бар эди, Асланбекни башламчылыгъы бла эки орамгъа бла эки переулкагъа асфальт салыннганды, быйыл энтта да эки орам жангыртыллыкъды. Ара орам бла суу быргъы баргъаны ючюн, алгъа ол алышынырыкъды, ызы бла уа жангы асфальт салынырыкъды. 

Администрацияны башчысы туризмни бютюн айнытыргъа, алай бла адамлагъа жангы онгла тапдырыргъа излейди. Сёз ючюн, Адыр-суу ариу ауузду, анда битеу къыралгъа айтылгъан «Уллу-Тау» бла «Жайлыкъ» базала орналыпдыла, алай алагъа чыгъаргъан подъемникле уа эскидиле, аланы жангыртыргъа мурат барды. Администрация эл бла байламлыкъда ишлейди, уллу жумушла тамамланнганда жамауатны оюму эсге алынады, элни депутатлары да оноу этиуге къатышадыла.

2011 жылда жангы суу быргъыла тартылгъандыла, алай жангы юйле къошула башлагъанлы, ала азлыкъ этедиле. Бусагъатда энтта бир ыз къошаргъа керекди, «Эллени комплексли халда айнытыу» программаны чегинде экинчи жылда бу иш да тамамланырыкъды. Алай бла эл суу жаны бла тынгысыз болмазча этилликди. Газ тартылыпды, бир-бир юйледе «Хакъсыз догазификация» программагъа кёре газ арбазларына дери келтирилликди.

Маданият юйню жангыртыргъа керекди, анда къурулуш эм ремонт ишле башланнгынчыгъа дери уа отоуларыны биринде элде алыкъа энчи спорт зал болмагъаны ючюн сабийле боксха юйренедиле. Федерал программалагъа кёре гитче-футбол ойнарча майдан ишленнгенди. Бир кесегинде Халкъ къол усталыкъланы арасы орналыпды, анда кийизлени жарашдырадыла. Келир жыллада жангы маданият юй ишлерге мурат барды, бусагъатда анга жер излеу, хазырлау жумушла тамамланадыла. Школну арбазында китапхана барды, анда тарых магъаналы ишлеге, айтхылыкъ адамларыбызгъа жораланып, сабийлени къатышыулары бла мероприятияла дайым къураладыла. Вышка салыннганды, алай бла цифра телевидениягъа къараргъа боллукъду.

          Уллу Ата журт урушха элден кёп адам къатышханды, аладан 200-ден асламысы азатлыкъ ючюн жан бергендиле. Жигитлеге аталып, школну къатында эсгертме болгъанды. Эски мемориал кетерилип, аны орунуна къазауатдан къайтмагъан элчилени атлары да жазылып, жангы эсгертме ишленнгенди.

          Кёп элледе алгъа жыллада кир-кипчикни чыгъарыу проблема бар эди, аны хатасындан адамлагъа багушну элни къыйырына элтирге, суулагъа атаргъа тюшгенди. Джаппуланы Фатимат билдиргеннге кёре, Огъары Бахсанда аллай жарсыу жокъду, кир-кипчик жыйылгъан орунла бардыла, элни тёгереги тазады. Медицинаны юсюнден айтханда, фельдшер-акушер пункт (ФАП) ачылыпды, къауум жыл мындан алгъа алагъа жангы мекям ишленнгенди, терк медицина болушлукъ этген служба да хазырлылыкъда турады. Аптюек жокъду, биринчи болушлукъгъа керекли дарманла амбулаториягъа бериледиле. Къыйын ауругъан неда бир экстренный болум чыкъса, саусузну Тырныауузгъа жетдиредиле. Фатимат Таушуковна чертгенича, эллиле барысы да ФАП-да уруннган медиклеге саусузгъа келип болушургъа, къараргъа къуру да хазыр болгъанлары, бир тилегенни артха жибермегенлери ючюн бек ыразыдыла.

Алай бла Огъары Бахсанда социал объектледен школ, сабий сад, МФЦ, клуб, медицина пункт бардыла, туризм айныйды, жангы межгит да ишлене турады. Элде жашагъанланы саны да ёседи, алай эсе уа мында хал игиден иги болуруна ийнанырчады.