Илму

Орус география обществону «Альтаир» жаш тёлю клубуну башчысы Мокъаланы Тенгиз айтханнга кёре, бюгюнлюкде Къабарты-Малкъарны Бахсан ауузунда краеведле къаялада табылгъан суратланы тинтиу бла кюрешедиле.

Через месяц Кабардино-Балкария отметит одну из самых скорбных дат в своей новейшей истории.
Время скоротечно - с октября 2005 года минуло уже 15 лет, повзрослело целое поколение жителей нашей республики, оценивающих те тревожные дни лишь по рассказам старших да публикациям в интернете. Немногие, даже из числа непосредственных участников тех событий, готовы сегодня вспомнить и принять всю правду о 13-м октября. Но, вспомнить придется, уже хотя бы для того, чтобы это никогда больше не повторилось…

13 сентябрь – Программистни кюню

Жылны 256-чы кюнюнде программистле кеслерини профессионал байрамларын белгилейдиле. Бу кюн нек сайланнганды дегенде уа, бу тарих сегиз разрядны байтны болушлугъу бла тюрлю-тюрлю санауланы чыгъарыргъа болады. 

Жер башында бир халкъны да болмаз аллай бир мифлери бла таурухлары, оруслуладача.  Бирле айтханнга кёре, «оруслула жокъдула», бирсиле уа  оруслула  славянлыла тюйюлдюле, угро-финнледиле дейдиле, ючюнчюлери уа  барыбызны да тамырларыбызда татарлыла турадыла, деп шарт оюмлайдыла. Русьну варягла къурагъандыла дегенле да табыладыла…

Заман учуп барады: 25 жыл мындан алгъа дуния арталлыда башха болгъанды. Ол заманда биз бир бирибизге не затла бла сёлешгенибизни, не бла жюрюгенибизни, не кийгенибизни, не ашагъаныбызны эсигизге бир тюшюрчюгюз. Мындан ары уа 25 жылдан сора бизни не зат сакълайды?

Шёндюгю дунияда бизни къыралны, аны регионларыны къолайлыгъы кёбюсюнде илмуну айныгъаны бла байламлыды. «Мен оюм этгенден, бу сферагъа энчи магъана берген, бийик технологиялы производстволаны онгдургъан, тийишли тинтиу ишлеге финансла, информация, производстволу онгла берген регионла озадыла башхаланы», - дейди РАЕН-ни академиги, РФ-ни илмусуну сыйлы къуллукъчусу Пшикан Таов.

Сабийлени эм жаш тёлюню чыгъармачылыкъ дворецини Туризм эм краеведение бёлюмю 1985 жылда ачылгъанды. Андан бери анга башчылыкъны Гумаланы Мазирни жашы этеди. Аны педагогика стажы отуз жылдан асламды.

Къабарты-Малкъарда ишчи жолоучулукъ бла РАН-ны Археология институтуну, суратлау искусстволаны А.С. Пушкин атлы къырал музейини бла Кавказны археология институтуну бирикген экспедициялары болгъанды. Аланы муратлары Урван элни тийресинде шиякыланы тинтиу эди.   Экспедициягъа РАН-ны Президиумуну кенгешчиси эм член-корреспонденти, археолог Рауф Мунчаев, А.С. Пушкин атлы музейни директору Марина Лошак, белгили археологла, республиканы адамлары къатышхандыла.

А  дам тюшюнде кёрген затла аны мыйысыны солумагъаныны угъай, анга бир тюрлю жумушну толтурургъа неда бир ышаннга эс бурдурургъа кюрешген шартладыла дерни аллында, британлы сомнолог (тюшню тинтген илму) Ян Уоллес отуз жылны ичинде 150 мингден аслам тюшню сюзгенди. Башхача айтханда, ала инсаннга терк-терк кёрюне эселе, анга хайыр келтирлик бир затны билдиредиле, сёз ючюн, къаллай ишни сайларгъа неда кредитни алгъаракъ тёлерге кереклисин. Алай бла алим магъаналары болгъан тюшлени тогъуз къауумгъа юлешгенди.

Аман тюшле 5-7 кюнден сора жангыдан кёрюнюрге боладыла. Алимле айтханнга кёре, ол мыйыны ишлеуюню энчиликлери бла байламлыды. Ала анга къайтарылып кёрюннген тюшлени синдрому дейдиле. Бу шарт адамланы барысында да болмагъанлыкъла, тюбеген а аслам этеди. Инсан тюшюнде озгъан кюнледе сынагъан затларын кёреди. Алимле оюм этгенден, адамны жукълагъан кезиуюнде мыйы кюндюз алгъан информациясын сюзгенлей турады. Аман тюшле уа ауур сезимлени хатасындан келирге боладыла, сёз ючюн стрессден неда къоркъуулу киногъа къарагъандан сора. Уяннганлай, биз аны унутабыз. Алай бир ыйыкъдан а биягъы кёребиз.