Маданият

Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театрны актрисасы Созайланы Ахматны къызы Мариям,  1991 жылда ГИТИС- ни тауусуп,  республикабызны маданиятына къуллукъ этгенлей келеди.  Ол «Гошаях бийчеде» - Гошаяхны, «Тау артында тал жиляйды»  дегенде - Сакинатны, «Тартюфда» -Марианнаны, «Учхан жулдуз»  спектакльде Жантууну сыфатларын къурагъанды. 2015 жылда актрисагъа «КъМР- ни сыйлы артисткасы» деген ат аталгъанды.

Тансыкъма мен санга… Ол тансыкълыкъдан къутулуу амал жокъду, не медет. Жердеги жашаудан бир такъыйкъагъа ычхынып, алыкъа жулдузлагъа учаргъа бир жаны болгъан затны да къарыуундан келмегенди. Сен а ызлагъанса башха жол, керти дунияны этеклеринде. Къаллай бир ёмюр ётген болур, къаллай бир акъылман кюсеген болур андагъы жорукъну кёрюп къайтыргъа  билмейме.

Тёппеланы Алимни чыгъармачылыкъ жолу бла школ жылларымда шагъырейленнгенме. Къабарты-Малкъар  къырал университетде  студент кезиуюмде уа аны «Сыйрат кёпюр», «Ташыуул»  деген романларын  окъуп, анда сыфатланы теренликлерине бир кере сейирге къалып сагъышланмагъанма. 

Нальчикде Симфония музыканы Юрий Темирканов атлы сегизинчи Халкъла аралы  фестивалы андан ары бардырылады. 

  Малкъар халкъны таурухлары, жомакълары бек кёпдюле. Жарсыугъа, жаш тёлю аланы хазны билмейди, билген таматаларыбыз а жашаудан кетип барадыла. Бу таурухну мен атамдан Байсыланы Къапландан жазып алгъанма. Жаннетли болсун, ол да алышханды дуниясын. Жюзле бла билгенди атам миллетибизни жомакъларын. Тауда бичен хазырлагъан кезиуде къошда тургъанларында бир ингирде айтханын экинчи кере къайтармагъанды. Билгени  миллет байлыкъ эди, алай жазмагъа тюшмегенди.

Малкъар халкъ таурух

Бахсан черек башланнган жерде, чынгыл тау бузланы къатларында таулу эл болгъанды. Элни къыйырында юйде эри бла къатыны эм аланы алыкъа туумагъан биринчи сабийлери жашап болгъандыла. Къагъанакъ жашчыкъны ауазы чыкъгъан кезиуде ырхы тюбюне тюшюп ёлгенди атасы. Ата-бабаларындан бирини намысына деп, жашчыкъгъа таулуланы араларында  намысы жюрюген, аты айтылгъан пелиуанны атын атайдыла - Малкъарукъ деп.

(баргъаны)

Ы

Ылгъыз – даржалары эки тюрлю жюрюген, тукъум сыйлылыкълары бирча болмагъан тукъумладан тиширыу, бий бла жалгъашып, андан туугъан сабий.

Ылхым – ырхым не да ырахын. Жунчуу, тюгениу.

Ылхынык – бир къауум адам келишип, ишлеп, артда уа юлюшлерине ыразы болмай не башха сылтау бла арада сёз чыгъыу, даулаш.

Ылызгъыр – мал, кийик сюрюулени аякъ ызлары. Къуугъун болса, аллай ызны алып барадыла.

Быйыл 1 ноябрьде  КъМР-ни халкъ поэти, Ленинчи саугъаны, СССР-ни, РФ-ни Къырал саугъаларыны лауреаты Къулийланы Къайсын туугъанлы 102 жыл толады.  Аны чыгъармачылыгъы малкъар поэзияны эмда бийик тёппесичады. Ол  жазгъан тизгинле жаланда Россейде угъай, андан тышында да кенг белгилидиле. Поэт, белгилисича, шуёхлукъну къаты тутханладан болгъанды, тенглерин жаныча кёрюп. Аны юсюнден айтады бу эсгериу материалда Дагъыстанны халкъ поэти Магомед Ахмедов да.

(баргъаны)
ч

Чабыр - тау жерледе бек аламат жарагъан, таулуну алышындырыусуз да, жараулу да аякъ кийим.

Чагъыркёз - алакёз (мал, ат).

Чагьыу - кесекле тийип, къызгъанда, не бир башха жарашмагъан ийисден, ашдан териси бузулуп, анда чыкъгъан жарачыкъла.

Чакъан - аулакъ, къамиш бёрю. Шакал.

Чарыкъ - ийлеую жетишген тууар териден бичилип, иничке тикгич бла гымых тигилген аякъ кийим.

Кязим жангы жазма адабиятха жол ызлауунда бек алгъа кесине харфлыкъ къурап башлайды. Шукур болсун, медиреселеде Къуранны къарасына юйретедиле. Аны кёп эллиси алифле бла жаза, окъуй биледиле.