Тарых

Малкъар халкъны фольклору не жаны бла да байды. Сейир таурухла, халкъ жырла, жомакъла, адетлерибиз - была бары да миллетибизни буруннгуладан болгъаныны юсюнден хапарлагъан шартладыла. Ол жомакъланы бла таурухланы кёбюсюнде эр кишилерибиз уучулача суратланадыла. Ма бюгюн биз сизни шагъырей этерге сюйген жомакъ да мараучуну юсюнденди. Аны бизге сабийлигибизде кёп кере ыннабыз айтыучусу эсимдеди. Бир кёзлю эмегенле кёп жомакъланы жигитлери болгъандыла.   

СССР-ни коммунист партиясыны Ара Комитети  1979 жылда 12 декабрьде къабыл кёрген бегими бла Совет аскерле  Афганистан республикагъа кийирилген эдиле. Ол  «…тышындан чабыууллукъну жолун кесер муратда эмда шуёх Афганистан бла чеклени кючлендирир ючюн…» этилгенди.  

Бюгюнлюкде аппаларыбызны бла аммаларыбызны тёлюсюн эсгере, ала бизден эсе саулукълуракъ болгъандыла деп айталлыкъбыз. Тауларыбызда жомакълы, сейир табийгъатны ичинде жашай, буруннгулу таулула аны аслам хайырланнгандыла. Анга ма бу шартла да шагъатлыкъ этедиле.  

Бу байрам 1943 жылда совет аскерле  Сталинград ючюн къазауатда фашистлени жокъ этгенлерине аталып тохташдырылгъанды.  Бу сермешни биринчи бёлюмю 1942 жылда 17 июльдан 18 ноябрьге дери баргъанды. Шахар душмандан 1943 жылда 2 февральда эркин этилгенди. 

Къабарты-Малкъарда орта ёмюрледен къалгъан тарых эсгертмеленн тинтиучю, тарых илмуланы кандидаты Мызыланы Исмайыл Ташлы-Таланы тийресинде буруннгулу къабырланы къазып ачханлы иги кесек заман озгъанды. Ма ол кезиуледе табылгъан эди къуру бизни республикада угъай да, битеу Шимал Кав­казны тау тийрелеринде окъуна бек сейирликге саналгъан зат. Андан сора жазгъандыла аны юсюнден кеслерини статьяларында профессор, тарых илмуланы доктору В. Виноградов бла Къабарты-Малкъарда краевед музейни алгъыннгы къуллукъчусу  Деппуланы Азиза.

Къар жауады. Алай жарыкъ жауады, сууукъду деп, тарыгъырыгъынг окъуна келмейди. Дунияны, сени жюрегинги да таза этгенине уа къууанаса, ыразы боласа.
– Аллахны хар кюню да саугъады, – дейди къоншум, жашауу келген тиширыу. – Къарачы сен бу ариулукъгъа!

Ленинградны блокадасы адам улуну тарыхында бек кюйсюз, ачы, къыйын заманларындан бириди десек, жангыллыкъ тюйюлбюз. Тюрлю-тюрлю шартлагъа кёре, аны кезиуюнде шахарчыланы жартысы ачдан, сууукъладан ёлгендиле. 

Бизде анга дагъыда «Къандес оюн» деп да айтхандыла. Малкъарлыла болмагъан жерде сейир оюнла къураргъа не заманда да уста болгъандыла. Къандес оюн да аладан бириди. Тауукъну этин ашай туруп, кёкюрегиндеги айыры сюекчикни алып, экеулен эки жанына тартадыла. Хар ким да уллуракъ жаны кесинде къалырча сындырыргъа кюрешеди. Сыннгандан сора: «Юсюнгде къалсын, эсиме салсын!» - деп, сюек кесекчиклени бир бирлерине атадыла.

Республикабызны миллет китапханасыны юбилейи бла байламлы бюгюн мен халкъыбызны анда кёп жылланы ишеп кетген келечилерини юслеринден хапарлагъа сюеме.

Быйыл 21 январьда тарыхда энчи жер алгъан Владимир Ленин дуниядан кетгенли 100 жыл толады. Ол болдургъан уллу ишле, аны акъылы, теренлиги бусагъатда да кёплени сейирге къалдыргъанлай турадыла.