Календарь событий

Белгили жамауат,политика эмда къырал къуллукъчу, тарыхчы, лингвист, алим Алийланы Жашауну жашы Умарны юсюнден кёп жазылгъанды. Бюгюн а Мамучиланы Динаны статьясын басмалайбыз.

Быйыл Къабарты-Малкъарда агропромышленный бёлюмге къыралдан 1,2 миллиард сом бёлюннгенди. Ол бара тургъан жылда берилирге керек ахчаны эки тенгинден кёпдю, деп билдириледи КъМР-ни Эл мюлк министерствосуну пресс-службасындан. 

 *Вентиляторну аллына буздан толу табакъны салыгъыз.

Маллада къутургъан ауруу бек къоркъуулугъа, адамны, жаныуарланы да ёлюмге келтирирге боллукъгъа саналады. Вирус къаннга ырахын хайыуанны шытысы бла тюшеди, ызы бла нерва системагъа ётюп, анда жайылады, сырт сюегине бла мыйысына уллу заран салады. Ол ауруу жукъгъан адамны санлары къурушуп, бек ачытадыла, ол  жарыкъдан, тауушладан къачады, аууз сууун тыялмай тебирейди, ызы бла уа солууу, жюреги да тохтайдыла.

Ата-бабаларыбыз къонакъбайлыкъны бек сыйлы адетге санагъандыла. Къонакъгъа не заманда да энчи отоу хазыр болгъанды, аны эм иги ашарыкъла бла сыйлагъандыла, жумушларына къарагъандыла. Къоншугъа кирген-чыкъгъан а хар кюннгю жашауну кесеги эди. Алай, заманны баргъаны бла кёп зат тюрленнгенди. Тыш къыраллада сормай къонакъгъа баргъан айыпды. Сора, къонакъбай адам сакъламай эсе, къонакъ алыргъа сюймегенин ачыкъ айтып къояды, ол бир кишини да кёлюне тиймейди. Бизде да хал анга ушаш бола баргъаны эсленеди.

 Сабий сабийлигин этеди, бир-бирде къылыкъсыз да болады. Ата-ана ол кезиуде кеслерин къалай жюрютюрге керекдиле? Аны юсюнден  профессор Теммоланы Лейла бла ушакъ этгенбиз.

 Бусагъатдагъы жаш адамла тамблагъы кюнню иелеридиле. Алда жашауубуз аланы иш, акъыл, берекет жаны бла да къолайларына кёре  боллугъу хакъды. Алай  келеди жашауда: юй мурдорну юсюне къаланнганча, болгъаннга къоша барадыла келлик тёлюле.Тау элледе жашау тохтап тургъан халдады деп жарсыйбыз. Аны эслемеген жокъду. Эринмеген мадар этерге кюрешеди. Ийменнген, иш ылыгъына узакъдан юйреннген а къыралдан болушлукъ сакълай, оздурады кюнлерин.

 Малкъар эмда къабарты поэзияланы мурдорларын салгъан поэтлени,  акъылманла Мечиланы Кязимни бла Бекмурза Пачевни ташдан ишленнген суратларын Нальчикде солуу паркга баргъан къайсыбыз да жокъламай къоймайбыз. Аланы кимле ишлегенлерин, ала неден ишленнгенлерин, архитектурада, искусствода  не магъана тутханларын а алай кёп адам биле болмаз? Аны юсюнден искусствовед Аппайланы Жаухар былай хапарлайды:

 Накъут-налмас ювелирни къолунда ариу болгъанларыча, фахму да айнырча ишин билген юйретиучюню излейди. Спортчуну жашауунда ол борчну тренер толтурады. Ол гёжефни къарыулу болургъа эм кючюн тюз хайырланыргъа юйретеди, чыныкъдырады. Бизни бюгюннгю ушакъ нёгерибиз каратени кекусинкай тюрлюсюнден тренер Насыплыланы Тахир да анга келгенле, спортну жашырынлыкъларына тюшюне, жетишимли болурларына, аны бла бирге уа адет-намысны да тутарларына къайгъыра ишлейди.

Совет Союзну билим бериу системасы сау дунияда эм игиге санала эди. Ол кезиуледе бийик билим берген учрежденияла бла бирге техникумланы саны да кёп болгъанды. Аланы бошагъанла ишсиз бир да болмагъандыла, заводлада, фабрикалада, башха тюрлю производстволада да жетишимли уруннгандыла. Шёндюгю  экономикада да аллай кадрлагъа сурам бек уллуду дерчады. Алай аланы хазырлау системаны ала бла жалчытыргъа къолундан келемиди? Аны юсюнден оюмун РФ-ни илмусуну сыйлы къуллукъчусу, РАЕН-ни академиги Пшикан Таов билдиргенди.

Жашауда халла кёп тюрлюдюле. Бирде жумушунгу тамамлаялмай,   башхаладан болушлукъ излерге, ёнкючлеге кирирге да тюшюучюдю. Хау, биреуну ахчасын алып, муратларынгы толтурсанг, бек хычыуун кёрюнеди. Алай аны къайтарыргъа заман жетсе, борч ауур кёрюнеди. Ийманы болгъан, Жаннетге тюшерге излеген борчун къалай къайтарыргъа керекди? Аны бизге Хасания элни иймамы Мисирланы Тимур хажи ангылатады:

Республиканы Эл мюлк министерствосундан билдиргенлерине кёре, бюгюнлюкге аграрийле мирзеулюк битимлени 35 минг гектарда оруп бошагъандыла. Тенглешдирип айтханда иш былтырдан эсе 20 процентге теркирек барады. Тирликлилик а тюрленмегенди – гектардан 32 центнер мирзеу чыгъады.

Алгъын жыллада чыгъарылгъан китаплагъа, журналлагъа, газетлеге къарай келсенг, сейир материаллагъа, хапарлагъа тюбеп къаласа. Аллай бир тарых статьяны озгъан ёмюрню сексенинчи жылларында профессор, тарых илмуланы доктору В.Б. Виноградов бла КъМР-ни Миллет музейинде ишлеген Деппуланы А.Б. жазгъандыла. «Эрттегили бохчаны хапары» деген иш бюгюннгю окъуучугъа да сейир кёрюнюрюгю сёзсюздю.