Календарь событий

04 марта 2020

Сынаулу художниклени, къараучуланы да кёллерине жетгендиле

«Акрополь» той-оюн араны  отоуларындан биринде битеуроссей, регион, республикалы,  шахар конкурсланы лауреатлары Арсен Зеушевны бла Элина Берхамованы чыгъармаларындан кёрмюч къуралгъанды.  

Буруннгулу байрамла, ала бла байламлы тепсеуле, таурухла, ийнаныула

Аймуш – къойланы бла  сюрюучюлени жакъчысы, аланы аурууладан, таулада таш тюшюуледен, желледен, ёлетден, жыртхыч жаныуарладан эм уручуладан, мал тёлюню саулай сакълагъан эмда къойчулагъа не жаны бла да болушхан тейри. Аны юсюнден къарачайлыланы бла малкъарлыланы буруннгу тепсеулерини юсюнден хапарлагъан китабында Къудайланы Мухтар да жазады. Циклны андан ары бардыра, аты айтылгъан этнографыбызны материалларын хайырланабыз.

Кючлю жюрекли адамны алдаусуз ышанлары

 
Жыл сайын бизни къыралда жюреклери ауруп 1,3 миллион адам ауушады. Ол а бир область араны халкъы чакълы бирчады. Аны ючюн  жюрек, тамырла ауруп башлагъанларын кёргюзтген шартлагъа сакъ болургъа керекди. 
Аны бла бирге уа устала ахшы юлгюлени да келтиредиле - РФ-ни Саулукъ сакълау министерствосуну штатдан тышында баш кардиологу, профессор Ирина Чазова саулукълу жюреги болгъан адамны портретин ишлегенди. Сиз ол белгилеген затланы унутмай толтура турсагъыз, узакъ ёмюрлю болуругъузгъа уллу себеплик этериксиз, деп эсгертедиле «Комсомольская правда» газетде.

Дыгаласлы парий

Эки ай чакълы озгъан болур эди мен къоншум Ахматха бармай тургъанлы. Эрттен бла эртте ишге кетеме, юйге да кечирек келирге тюшеди, арыгъан кибик да этесе. Эриннгенлик да болур, сора бюгюн къалгъанлыкъгъа, тамбла барырма деп болжалгъа саласа.

Ялтада конференцияны къоркъуусузлугъун жалчытыугъа бизни жерлешибиз да къатышханды

Т.К.Мальбахов атлы къырал миллет библиотекада Ялтада болгъан конференцияны 75-жыллыгъына аталгъан уллу жыйылыу ётгенди. СССР-ни, АБШ-ны бла Великобританияны башчыларыны битеу дуниягъа да уллу магъананы тутхан ол тюбешиулерини юсюнден билдириу бла китапхананы оноучусу, филология илмуланы доктору, профессор Анатолий Емузов сёлешгенди. 

Тилекле эшитилмеген, жууапла табылмагъан жылла

Кёчгюнчюлюк… Аны ачылыгъын мингле бла инсанлагъа сынатханла 1944 жылда 17 мартда къысха заманны ичинде жангы бёлюм къурагъан эдиле. Ол къауумгъа киргенлени борчлары кёчюрюлгенлеге контроль этиу эм аланы иш бла жалчытыу болгъанды.

Жашырын ичгичилик – жашаугъа къоркъуу

Россейни Саулукъ сакълау министерствосуну баш наркологу Евгений Брюн айтханнга кёре, къыралда ичгичилени саны 30 процентге жетеди. 

- Аракъыдан айырылалмагъанла, алай не наркологга, не башха врачха барып кёрюнмегенле асламдыла. Кюн сайын 50 миллилитр аракъы ичгенле бардыла. Бир айдан сора аланы бауурларыны халын тинтгенде, адам акъны мардадан кёп тартханы ачыкъланырыкъды. Бусагъатда аллайланы саны 30 процентди. 

«Сабийигизни жюрегине жол табалмай эсегиз, созмагъанлай специалистледен болушлукъ излегиз»

 Къыралда социально-экономика болум, жашауну къарыусузлугъу, дагъыда аллай башха затла жангы къуралгъан юйюрлени чачылыуларыны сылтауу болгъандыла. Кёп сабийле айный, жашаугъа кёз къарамлары энди жарашдырыла башлагъан заманларында, абызырап, къайры барыргъа билмей къалгъандыла.

 

Анасы баласын, эгечи эгечин излей…

Малкъар халкъ туугъан жеринден зор бла кёчюрюлген кюннге

Хулчаланы Гонай бла Зайнаф сабийлери бла толу юйюр болуп жашай эдиле. Сегиз сабийлери - сегиз къууанчлары. Уллу Ата журт уруш башланнганы бла уа юйюрню къууанчлы жашауу бошалады. Тифден эки сабийлери ёледи: тамата къызлары Жабитхан бла жашлары Мухадин.

Фахмулу кесаматчы, культуролог, алим

Орусбийланы Фатиманы малкъар культурада жери энчиди. Ол сёзню музыканыча эшитиучю эди. Атасыны юсюнден материал жазгъанымда: «Жырча эшитдим битеу тизгинлеринги», - деген эди. Мен ол очерк бла сау ыйыкъ кюрешген эдим.  Артда орус тилде Фатиманы юсюнден ашыгъышлы бир башха материал жазама, аны уа басмаларгъа къоймагъан эди, чийлигин сезип. Сёзню музыкача эшитген, битеудуния литератураны, культураны, энчи философияны да терен билген  Орусбийланы Фатимача экинчи адамгъа тюбемегенме.

Кийизлени жарыкъ накъышлары

Алгъын заманлада тиширыуларыбызны кийиз урургъа, чепген согъаргъа, кийим тигерге усталыкълары  тёлюден-тёлюге ётгенди. Ала этген затларына салгъан оюуларында кеслерини жарсыуларын, къууанчларын да суратлагъандыла.

Таулулукъ

Жолоучуну жазыуларындан
Малкъарлыланы халлери, къылыкълары да, жашагъан жерлерине ушаш, ариу болгъандыла. Ол шартны миллетибизни адамлары бла танышхан хар инсан, хар жолоучу да белгилемей болмагъанды. Сёз ючюн Москвадагъы Этнологияны бла антропологияны институтуну илму къуллукъчусу профессор Ян Чеснов кёп кере малкъар элледе болгъанды. Ол жолоучулукъладан сора алим таулулукъ дегенни магъанасына сингнгерге излеп, быллай оюмгъа келгенди. 

Фашист авиацияны 34 чабыуулуна къажау сермешген таулу разведчик

Уллу Хорламны 75-жыллыгъына

Улбашланы Таулуну жашы Малик 1916 жылда туугъанды. Гитчелигинден да ата-анасы аны ишлерге, жигер болургъа юйретгендиле. Ол а, иш кёллюден сора да, жангычылыкълагъа ачыкъ, билимге итиниулю болуп ёсгенди. Ол бир къыйын жумушдан да къачмагъанды, атасын, анасын аяп, не ауур жюкню да кеси боюнуна алыргъа кюрешгенди.

Мен Черек жагъада ойнай тургъанда…

Талай жыл мындан алгъа бу  хапарны бизге Баккуланы Татаркъан жазып жиберген эди. Ол алгъа Бабугентде, артда уа Хасанияда жашап тургъанды. Къолдан уста адам болуп, хунери, адеплилиги бла да кесин кёплеге танытханды. Жарсыугъа, алгъаракълада дуниясын алышханды. Алай эсе да, ызындан ариу юйюрю - эки жашы бла юч къызы, туудукълары да къалгъанды.
Биз а аны кёчгюнчюлюкню юсюнден хапарын кеси айтханыча къояргъа тюз кёрюп, бюгюн жангыдан къайтарабыз.

Чегет элим