Билим

  Адам дуниягъа жаратылгъандан бери да кийик хайыуанланы къолгъа юйретирге, алай бла кесин бек татымлы эм адамны чархына керекли аш эт эм сют бла жалчытыргъа итиннгенди. Гаммешле эм башха тууарла алай бла жуууахандыла адамгъа. Шёндю дуниягъа кенг жайылгъан тууарла тур деген, шёндюлеге уа дуния башында бири да къалмай тюп болуп кетген, Европада, Азияда, Север Америкада, Гитче Азияда жашау этген кийик гаммешден жайылгъандыла.

Малкъарлылада аламат нарт сёз барды: «Жерине кёре жиляны», -деп. Хар континентни, аны къой, хар регионну окъуна башха континентледе, регионлада, таулада, жерледе болмагъан башха тюрлю жаныуарлары, къанатлылары бардыла. Африкада, Юг Америкада, Индияда, Цейлонда, Къытайны юг жанында болгъан жаныуарла север жанындагъы къыраллада тюбемейдиле. Къынатлыланы юслеринден айтханда да,  алайды. “Кёчгюнчю” къанатлыланы эсге алмасакъ, Океанияны къанатлылары уа Юг эм Север Америкалада, Африкада, Европада эм Азияда тюбеген къанатлыладан эсе башхаладыла кёрюмдюлери, тюрсюнлери бла да.

Тюз жолдан тайыу, белгилисича, аманлыкъ этиудю. Аманлыкъла уа кёп тюрлюдюле. Мурдарлыкъ этиуден башлап, тонау, урлау, тюйюшюу, хыйлалыкъ этиу дегенча ишлеге къатышыугъа дери да, ала огъурсузлукъгъа, кюйсюзлюкге жол сала, жамауат жашауну тынчлыгъын аладыла. Башхасын къойсакъ окъуна, ала киши ырысхысына сугъанакълыкъ этип, урлап, тонап, адамланы арасында ётюрюк сёз жюрютюп, биреуден биреуге тил этип, къаллай уллу жюрек къыйынлыкъ туудурадыла гюняхсыз инсанланы жанларына. Сёз ючюн, биреу жууугъуна, къоншусуна, тенгине алай бла жюрек къыйынлыкъ сала эсе, ол уллу аманлыкъды.

Къуу, юзмезли тюзле бир кишини да къууандырлыкъ тюйюлдюле, кёлюн да кётюрлюк тюйюлдюле. Тереги, чырпысы болмагъан, кюн кюйдюрген, желле къурутхан ачы кырдыклы сары тюзледе жашау этерге бек къыйынды. Болсада аллай тюзледе да жашау этерге юйреннген адамла бардыла: ала малчыла эм уучуладыла. Череги, кёлю аз болгъан, жаз башында бла кюз артында болмаса жерге мылы тюшмеген бу саргъыл тюзледе да кёп тюрлю жаныуарла, кьанатлыла, жилянла, кеселкеле, гылыула бла чычханла, башха кемириучю жаныуарчыкъла, алагъа аш болгъан къурт-къумурсхала аздыла

Къабарты-Малкъарны къырал аграр университетини предприятияланы механизациялау эмда энергия бла жалчытыу факультетини тёртюнчю курсуну студенти 

Кёп болмай Шимал Осетияда  «Биз башхалабыз, алай барыбыз да тенгбиз»  деген чакъырыу бла  ана тилледен устазланы арасында онунчу  регион аралы конкурс бардырылгъанды. Коронавирус жукъгъан ауруу жайылыргъа къоркъуулу кезиуде аны узакъдан бардырыргъа тюшгенди. Аны юсюнден  Шимал Осетия-Аланияны Жарыкъландырыу, илму эмда жаш тёлюню ишлери жаны бла министерствосуну пресс-службасы билдиреди. 

Къуу, юзмезли тюзле бир кишини да къууандырлыкъ тюйюлдюле, кёлюн да кётюрлюк тюйюлдюле. Тереги, чырпысы болмагъан, кюн кюйдюрген, желле къурутхан ачы кырдыклы сары тюзледе жашау этерге бек къыйынды. Болсада аллай тюзледе да жашау этерге юйреннген адамла бардыла: ала малчыла эм уучуладыла. Череги, кёлю аз болгъан, жаз башында бла кюз артында болмаса жерге мылы тюшмеген бу саргъыл тюзледе да кёп тюрлю жаныуарла, кьанатлыла, жилянла, кеселкеле, гылыула бла чычханла, башха кемириучю жаныуарчыкъла, алагъа аш болгъан къурт-къумурсхала аз

Азияны киштиклери: къапланлары арсланлары, пантералары, леопардлары да, африкалы киштиклеча, жый-ынла болуп, жашау этмейдиле, уугъа да алача, ючеу-тёртеу,  анданда   кёп болуп, бармайдыла. Азияны киштиклери энчиликни сюйген затладыла. Быланы жыйынларында кёп болса да, бир юйюр болады-анасы бла бир жыллыкъ балалары. Андан сора хар бири кеси аллына болады, кеси башына кеси оноу этеди, кеси тутады кесин. Жаланда къапланла чыгъаргъа боллукъдула, анда-санда экеу-ючеу болуп, ууутъа.

 Кеп болмай Къабарты-Малкъарны алтмышха жууукъ китапханасы Россейни Банкыны  Югда бёлюмю бардыргъан «Уголки финансовой грамотности»  деген жарыкъландырыу  проектине къошулгъандыла.

Сабийлени эм жаш тёлюню чыгъармачылыкъ дворецини Туризм эм краеведение бёлюмю 1985 жылда ачылгъанды. Андан бери анга башчылыкъны Гумаланы Мазирни жашы Борис этеди. Аны педагогика стажы отуз жылдан асламды. Аскерде къуллукъ этгенден сора Къабарты-Малкъар къырал университетни тарых-филология факультетин, жамауат усталыкъланы факультетини тау туризмни инструкторлары деген бёлюмюн тауусханды, тау туризмден СССР-ни спортуну устасыды.